Beritanlilarin Yasamlarindan Kesitler ve Kültürel Özellikleri
Mevsim sonbahar her taraf sararmis havalar sogumus, sert esen rüzgarlar, (Konê Res) kil çadirin rewaklarini salandirirken artik Beritanlilar için göç etme planlari ve hazirliklari yapilmaya baslanir.Sonbahar da insan dogasi geregi esen rüzgardan soguk havadan korkmaktadirlar. Çünkü önümüz kis mevsimi oldugu için yaylalarda kalmaktan korkarlar.

Insan yaylalardan ayrilirken tekrar ilkbaharda bulusmak üzere daga, tasa, çesmeye, mezara, çav kanîye, zinnara ve bitkiye vb her seye hosça kal der. FERAR(ev esyasinin)agirliligi demektir. Yazin toplanan peynir, tomast, çökelek, yag ve evin yatak kisimlari önce bir veya iki günde Axilan denilen yere tasinirdi.

Axilan dedigimiz yer Bingöl ve Solhan arasindaki 
karayolu kenarin gelip 20 günlügüne buraya yerlesirlerdi. Bütün Beritanlilar Serevdin yaylasindan gelip buraya yerlesirlerdi. Bir kisim aile Bingöl_Karliova yol güzergahin gelirlerdi. Oxnut, Ciligol ve Boran köylerin yakinlarina konarlardi. Daha sonra yollar yapilinca yaylaya yapisik olan Kilisek köyüne gelip burada konaklarlar ve buradan kamyonlara yüklerlerdi.

Yine Karliova'nin kuzeybatisinda olan Çavresi yaylasindan dönen Beritanlilarin ilk konaklama yeri olarak Bingöl_Karliova yol güzergahi Ava Hestîyana gelirlerdi.Qosanlar ise Bingöl Sewti yaylasindan Karliova Qerqepazar köyünün Kanîtat ve Newala Boyxanê yol kenarin gelen göçebeler evlerin burada konaklayip ve buradan kamyonlara yükleyip kis mevsiminde kalacaklari yerler giderler.

Bütün akrabalar burada birbirlerini görürler. Burasi bir bayram havasi veya karnaval yeri gibi olurdu ve olur. Aile ve akraba ziyaretleri olur. Dügünler burada olur. Yine delikanlilar ve asiret kizlari çogu zaman birbirleirini burada görüp ask temelleri atarlardi. Genellikle dügünler burada yapilirdi çünkü is bitmis ve bos zamani degerlendirip dügünler yapilirdi.

Kaw Oynama

Yine koyunlarin ayaklarin çikardigi kaw (asik) dedigimiz kemiklerle çok büyük oyunlar oynanmaktaydilar.Bu oyunlar Çize, Miro, Qersê, Oldi , Hile vb oyunlar  oynanirdi. Kawlarin çesitli özellikleri vardi.Büyük ve çocuk demeden herkes bu kaw oyunlari oynarlardi. Her gün Solhan'a gidip gelmeler, insanlara çok büyük haz verirdi. Ferar 20 güne yakin bir zaman burada kalirdi.

Koyunlar yayladan Axilana geldigi zaman bu kez Ferar kis mevsiminde gidecekleri alanlara giderlerdi. Çok eskiden bu tasim günlerce süren zorlu ve zahmetli yolculuklar at vb hayvanlarla yapilirdi. Fakat daha sonra bu tasima kamyonlarla yapilmaya baslandi.Koyun sürüler bu kez her gün 10 ile 15 km lik yolu alarak kis mevsimi geçirecekleri yerler dogru hareket ederlerdi. Bu bir günlük yolculuklara biz Beritanlilar ”Koç” deriz. Koçên Bêrtîyan hatin, Koçên Bêrtîyan Çun.

Tabi ki Bane dedigimiz bir ev koyunlarla beraber giderlerdi.Bane de bir 
kadin ve erkek bulunurdu. Bunlarin amaci çobanlarin ekmeklerini, çamasirlarin ve diger ihtiyaclarini karsilamaktir. Bane evi her sabah atlara yüklenir koyunlari gidecegi yere gider konaklar ve sürünün
gelmesini beklerler.

Koyun sürüsü öyleye dogru çadirin yanina gelirdi. Çobanlar yemek yer istirahat eder ve aksama dogru tekrar yola koyulurlardi. Bane evi ise geceyi Konaklama yerinde geçirir. Sabah erkenden tekrar evi atlara yükleyip gidecekleri yolu iki buçuk saatte kat edip tekrar dan konaklama yerine ulasirlardi. Yani 30 ve 45 gün bunlar için hayat hergün böyle devam ederdi. Serevdîn yaylasi ile Ceylanpinar arasi 400 km dir. Bu yolu hayvanlarla 35 veya 45 gün de giderlerdi. Genellikle iki yol takip edilirdi.

Birinci yol olarak Bingöl,_Karakoçan,Palu,Maden, Ergani, Karacadag ve Viransehir di.Ikinci yol ise Bingöl, Genç, Lice, Diyarbakir, Karacadag ve Viransehir'di.

Beritanlilarin Berî'ye Gidisleri.

Beritanlilar genellikle koyunlarin kisin sicak olan yerlere götürülerdi. Ilk önce Karacadag bölgesine giden göçebe beritanlilar havanin sogumasi ile birlikte beraber yagis suyu beri olusursa artik beriye giderlerdi.

Kislak olarak Ceylanpinar'da Berî (Berîya Millana giderlerdi) Berî: Düz genis bir ovadir. Birazda susuz bir yerdi. Ama kis mevsiminde yagmurlar yaginca kurak vadilere su girince Beritanlilar bu bölgeye giderlerdi. Kislak olarak seçilmesinin sebebi dogal sartlarin uygun olmasi az kar yagmasi ve az soguk olmasindan dolayi buraya gidilirdi. Iklim sartlarinin çok iyi olmasindan dolayi hayvancilik için bulunmaz bir yerdi. Beritanlilar kendi yasamini doga ve kendi koyunlarina ve yasamina göre ayarlayan bir asiretti.

Dogal ortamda yagislarin etkisiyle su vadi ve birlerde(Kör kuyular) olusmasiyla birlikte Beritanlilar, Karacadag ve Viransehir'den bu bölgeye göçerlerdi. Kisin burada kalan koyun sürüleri sadece dogal ortamdan faydalanarak yasamlarin sürdürlerdi. Kisin sadece xirbelerde korunan koyunlar. Yani yem, saman ve arpa verme yoktu.

Koyunlar sadece dogal ortamdan beslenerek ilkbahara çikarlardi. ilkbaharda havalar isindikça yavas yavas önceleri Karacadag'a dogru hareket ederlerdi.

Berîye giden Beritanlilar toprak parasi olarak Mala Pase (Ibrahim Pasa Milli) XUK verirlerdi. Xuk olarak sürü basi bir koyun, bir altin ve gelen adamlarin yollugu ise bir mecdi verirlermis.

Tabiki Mala Pase binxetê gidince yine Beritanlilar dan XUK parasi istemisler fakat Beritanlilar vermek istememislerdir.  Mala Pase ise kendi adamlarin gönderip talan vurmak istemislerdir. Bazen bu talanlar basari olmus bazen çikan çatismalarda iki taraftan da çok kisi öldürülmüstür.

Cerg:Binxetê'den gelen çapulçu ve hirsizlarin sürüyü silah zoru ile alip sinirdan geçirerek Binxetê'ye götürmelerine cerg denirdi. Beritanlilar 1950'ye kadar Berîye sorunsuz gitmislerdir. Devlet 1950 den sonra bu alani çiftlik yapmak isteyince önce Beritanlilara burayi size verelim demislerdir. Ama günün kosullarina göre Beritanlilar bu teklifi kabul etmemislerdir.

Sebepleri :
1. Çevrenin yogun baskisi
2. Zannetmisler ki devlet onlardan vergi alacakmis.
3. Sicak yerde yasayamayacaklarini belirtmislerdir.
4. Tarimda makinelasmayi bilmedikleri için.
5. Teknolojinin yetersizliginden
6. Suyun olmayisindan
7. Beritanlilar da yerlesik hayat geçme bilinçin olmayisi
8. Devlet 1953'te çiftlik yapmaya basladi 1956 da Beritanlilarin kisin bu alana tamamen girmesini yasakladi.

Beritanlilarin Berî'deki kislak olarak konakladiklari yerler Ware Korhuso, Hogeç, Kevirê'li Serkevir, Kepez, Zifkir,Havuga Eli'yê Zeytê, Zanga Xelo, Warê Mala Hesî Mehê, Ware Mala Quwê, Çemê Sorkaxê, Çemê Sersis, Çemê Hogeç ve Besta Sex Nasir'a yerleri kislak olarak kullanirlardi.)

Bundan sonra Beritanlilar ipek yolunun üst tarafindan baslayip Urfa, Hilvan, Siverek, Derik, Kiziltepe Diyarbakir Batman vb alanlara yayilip göçebelige devam ettiler. Artik hayvanciliginda beslenme ve barinma sekilleri degisti. Çünkü soguk yerlerde koruma için çadir ve taslardan örülen xirbelerin üstü naylon ile örtülürdü. Yine saman, arpa ve ot ile beslenme  hazirliklari yapilmistir.

Berî Neresidir?

Viransehir, Derik, Kiziltepe, Xenyurt, Akçakale ve Ceylanpinar arasinda kalan bölgeye denirdi. Merkez Ceylanpinar'dir. Bir tanimlamaya görede Berî,Karacadag'dan baslayip Suriye'deki Abdulaziz dagina kadar devam eden bu uzun ve genis düzlüge Berî diyorlar. Viransehir'den, Ceylanpinara 50 km dir. Devlet bu alani üretme çiftligi yapmistir.Serê Kanîyê Kürtçe olup Pinarbasi ve kaynak su anlamina gelmektedir. Ceylanpinar ise Türkçe bir kelimedir. Ceylan yeri demektir. Rasalayin ise Arapça bir kelimedir. Çesme Suriye tarafinda kalmistir.

Yol Viransehir'den,Ceylanpinara kadar dümdüz dir. Yolu iki tarafi çam agaclari ile kaplidir. Çam agaçlarin arkasi görülmez. Ama çamlarin arkasinda bugday, arpa, mercimek tarlalari ve fistik agaçlari vardir. Göze batan su fiskiyeleri ve artezyen kuyulari(su sondajlari)Ceylanlari yakindan görmek ne hostur. At, sigir ve koyun yetistiriciligi vb çalismalar yapilmaktadir. Bu gün Beritanlilarin konaklama yerlerinde Afganistan'dan gelen göçmenleri yerlestirmisler. Beritanlilar hala bu ülkede zor kosullarda göçebelige devam etmektedirler. Ceylanpinar bir kültürler mozayigidir. Kürt,Arap ve Afganistan göçmenleri birlikte yasamaktadirlar.

BERΠBERÎYA MILLANE.
CÎYÊ KEÇ,XORT U ZERÎYÊN MILLANE
BERÎYA MÊRDÎNE
BERÎYA SERÊJÊRE
DESTA BERÎYÊ BÊ AVE
CÎYÊ XEZAL Û KARXEZALANE
GIRÊ ERSANÊ CÎYÊ
HER DU SERÊ KURDAN
DEWRESÊ EVDI U EDULE
CÎYÊ MEKSEDU MIRADANE
GIRE ERSANE CÎYÊ BERXWEDANÊ YE
BERΠCÎYê XEZALANA

Ulasim Hayvanlari

Beritanlilarda kullanilan hayvanlar genellikle at, katir, esek, deve ve öküz dür. Bu hayvanlar daha çok ulasim ve tasima için kullanmislardir. AT:Daha çok bergir dedigimiz ve kexel dedigimiz at çesitleri kullaniliyordu. Bergir atlar daha çok yük ve ulasim için kullaniliyordu. Ama kexel atlar ise özel günlerde binme ve süs için beslenirdi. Kexel atlari daha çok ailenin iller gelenleri beslerdi. Tabi kexel atlar soylu atlardir. Aslinda bütün atlarin hissi duygulari güçlüdür. Cogu zaman olacak kötü bir durumu önceden sezmislerdir. Sahibini çesitli sekillerde uyarmistir.At ulasim ve tasima içinde çok güçlü olup dünyada araba üretimi yapilirken bir araba su kadar bergir gücünde dir denilmistir.Aslinda bütün Beritanlilar at üstünde dogup ve büyümüslerdir. Hem erkek hemde kadinlarin en önemli özelikleri iyi birer at binicileri olmalaridir. Erkekler ise rüstünü ata binerek ispatlarlar. Atlarin çesitli renkleri vardir. Boz,Resboz, Sorboz. Kumet, Qemer, Zerkumet, Kule,Res, üc At yürüsleri vardir. Rewanî, Lokloqî, Çargavî. www.brindar.org